İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
KAYITDIŞILIK VE KAYITDIŞILIKLA MÜCADELEDE HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLER İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR
I. KAYITDIŞILIĞIN TANIMI VE KAYITDIŞI EKONOMİ FAALİYET GRUPLARI 21
A. KAYITDIŞI EKONOMİNİN TANIMI............................................. 21
B. KAYITDIŞI EKONOMİ FAALİYET GRUPLARI............................... 22
1. Yasadışı (Suç) Ekonomi.......................................................... 23
a. Suç Ekonomisi ile Karapara İlişkisi.................................. 23
b. Kayıtdışı Ekonomi ile Karapara Ekonomisi Arasındaki Farklar 24
2. Beyandışı Ekonomi................................................................. 25
3. Hiç Kayda Girmeyen Ekonomi............................................... 25
4. Gayriresmi Ekonomi.............................................................. 26
C. KAYITDIŞI EKONOMİNİN ÖZELLİKLERİ..................................... 27
1. Yasalara Aykırı Olması........................................................... 27
2. Vergi Dışı Bırakılma............................................................... 27
3. Ölçüm Zorluğunun Bulunması.............................................. 28
II. KAYITDIŞILIĞA NEDEN OLAN FAKTÖRLER............................... 29
A. EKONOMİK YAPI, VERİMLİLİK VE İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ........ 29
B. BÜROKRASİ................................................................................. 30
C. ENFLASYON VE EKONOMİK KRİZLER......................................... 30
D. NAKİT EKONOMİSİ.................................................................... 31
E. VERGİ POLİTİKASI...................................................................... 32
F. İSTİHDAM POLİTİKASI............................................................... 33
III. KAYITDIŞILIĞIN EKONOMİK VE MALİ ETKİLERİ................... 34
A. EKONOMİK ETKİLERİ................................................................. 35
1. Ekonomik İstikrar Üzerine Etkileri...................................... 35
2. Gelir Dağılımı Üzerine Etkileri.............................................. 36
3. Kaynak Kullanımı Üzerine Etkileri....................................... 37
4. İstihdam Üzerine Etkileri...................................................... 38
5. Büyüme Üzerine Etkileri....................................................... 40
B. MALİ ETKİLERİ............................................................................ 41
1. Kamu Gelirleri Üzerine Etkileri............................................ 41
a. Borçlanma Üzerine Etkileri.............................................. 41
b. Vergi Gelirleri Üzerine Etkileri......................................... 43
2. Kamu Harcamaları Üzerine Etkileri..................................... 45
IV. KAYITDIŞI EKONOMİNİN BOYUTLARI VE ÖLÇÜLMESİ.......... 47
A. KAYITDIŞI EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ...................................... 47
B. KAYITDIŞI EKONOMİNİN BOYUTLARI....................................... 48
V. ETKİN BİR HARCAMA ARACI OLARAK KARTLI ÖDEME SİSTEMLERİ VE KAYITDIŞILIĞA ETKİLERİ........................................................................................................ 50
A. BANKA VE KREDİ KARTI SİSTEMLERİ........................................ 51
1. Banka Kartları....................................................................... 51
2. Kredi Kartları........................................................................ 51
a. İkili Kredi Kart Sistemi..................................................... 52
b. Üçlü Kredi Kart Sistemi.................................................... 53
c. Genişletilmiş Üçlü Kredi Kart Sistemi.............................. 54
d. Karma Kredi Kart Sistemi................................................ 55
B. ULUSLARARASI KART KURULUŞLARI VE ÖDEME SİSTEMLERİ 56
1. Mastercard............................................................................ 56
2. Visa......................................................................................... 56
3. American Express.................................................................. 57
4. Diners Club............................................................................ 57
5. JCB.......................................................................................... 58
C. KARTLI ÖDEME SİSTEMLERİNİN KAYITDIŞI EKONOMİYE ETKİLERİ 58
1. Mal ve Hizmet Hareketlerinin İzlenmesine Olanak Sağlaması 58
2. Kartlı Ödeme Sistemlerinin Elektronik Ticareti Geliştirici Etkisi 60
a. Elektronik Ticaret ve Kayıtdışı Ekonomi İlişkisi.............. 60
b. Kartlı Ödeme Sistemlerinin, Elektronik Ticareti Geliştirici ve Kayıtdışı Ekonomiyi Önleyici İlişkisi........................................................................................... 63
VI. HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLER YÖNÜYLE BAZI YABANCI ÜLKE UYGULAMALARI 70
A. HARCAMALARA İKRAMİYE ÖDENMESİ ŞEKLİNDE UYGULAMALAR 70
B. HARCAMALAR VE GELİRLER ARASINDAKİ İLİŞKİNİN KURULMASI VE DENETİMLER SIRASINDA BANKA VE KREDİ KARTLARINDAN YARARLANILMASI ŞEKLİNDEKİ UYGULAMALAR 71
1. İngiltere................................................................................. 72
2. Fransa.................................................................................... 73
a. Servet Bildirimi.................................................................. 73
b. Kişinin Yaşam Düzeyi, Harcamaları ve Hayat Standardı Esası 73
3. Almanya.................................................................................. 75
4. Diğer Ülkeler.......................................................................... 75
a. A. B. D................................................................................ 75
b. Kanada.............................................................................. 79
C. BANKA VE KREDİ KARTI KULLANIMININ YAYGINLAŞTIRILMASI ŞEKLİNDEKİ ÖNLEMLER 79
1. ABD’de Banka ve Kredi Kartı Kullanımı............................... 80
2. AB Üyesi Ülkelerde Banka ve Kredi Kartı Kullanımı............ 81
3. Gelişmekte Olan Ülkelerde Banka ve Kredi Kartı Kullanımı 85
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK VERGİ HUKUKUNDA KAYITDIŞILIKLA MÜCADELE YÖNÜNDEN HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLER
I. TÜRK VERGİ HUKUKUNDA KAYITDIŞILIKLA MÜCADELEDE HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLERİN GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR.................................................................. 89
A. BİRİNCİ AŞAMA.......................................................................... 91
1. Gider Esası.............................................................................. 91
2. Servet Beyanı......................................................................... 91
3. Hayat Standardı.................................................................... 92
B. İKİNCİ AŞAMA............................................................................ 93
1. Ücretlilere Vergi İadesi ......................................................... 93
2. Emeklilere Vergi İadesi.......................................................... 94
C. ÜÇÜNCÜ AŞAMA........................................................................ 97
1. Alkollü İçkiler ve Tütün Ürünlerinde Bandrollü Takip ve İzleme Sistemi 97
2. Banka Ve Kredi Kartı Kullanımı......................................... 101
3. Diğer Uygulamalar ............................................................. 115
II. TÜRK VERGİ HUKUKUNDA UYGULAMADAN KALDIRILAN HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLERİN VERGİ GELİRLERİNE VE BELGE DÜZENİNE ETKİSİ........................... 116
A. TÜRK VERGİ HUKUKUNDA UYGULAMADAN KALDIRILAN HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLER 116
1. Gider Esası Uygulaması....................................................... 116
2. Servet Beyanı Uygulaması................................................... 119
3. Hayat Standardı Uygulaması.............................................. 120
4. Emekli ve Ücretlilere Vergi İadesi Uygulaması................... 123
B. UYGULAMADAN KALDIRILAN HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLERİN VERGİ GELİRLERİNE VE BELGE DÜZENİNE ETKİSİ..................................................................... 124
1. Gelir ve Kurumlar Vergisi Gelirlerine Etkisi....................... 124
2. KDV Gelirlerine Etkisi......................................................... 128
3. Belge Düzenine Etkisi.......................................................... 132
III. KAYITDIŞILIKLA MÜCADELEDE HARCAMA EKSENLİ BİR ÖNLEM OLARAK PARA HAREKETLERİNİN İZLENMESİ BUNUNLA İLGİLİ YÖNTEMLER.......................... 142
A. TİCARİ İŞLEMLERE NAKİT ÖDEME SINIRI GETİRİLMESİ........ 142
B. ÜCRET VE KİRA ÖDEMELERİNİN BELGELENDİRME VE TEVSİK ZORUNLULUĞU 147
C. BANKA VE KREDİ KARTI KULLANIMI....................................... 152
1. Banka ve Kredi Kartı Tanımı ve Ekonomideki Para Tanımı İçindeki Yeri 152
2. Banka ve Kredi Kartlarının Para Talebi, Paranın Dolaşım Hızı ve Likidite Tercihine Etkileri 156
3. Banka ve Kredi Kartı ile Yapılan Ödemelerin Türk Vergi Hukukunda Yer Alan Sahte Belge Kullanımı Konusundaki Etkisi.............................................................. 158
a. Genel Açıklama................................................................ 158
b. Alınan Faturalarda KDV İndirimi, Sahte Belge ve Müteselsil Sorumluluk 160
c. Banka ve Kredi Kartı Kullanımının Yaygınlaşmasının Sahte Belge Düzenlemeyi ve Kullanmayı Engelleyici Etkisi............................................................. 162
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KAYITDIŞILIKLA MÜCADELEDE HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLERİN UYGULANMASINDA ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
I- KAYITDIŞILIKLA MÜCADELEDE HARCAMA EKSENLİ YÖNTEMLERİN KULLANILMASINDA ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR....................................................................... 163
A. HARCAMALARA YÖNELİK DENETİMİN YETERSİZLİĞİ............ 163
B. GİDER YAZILAN HARCAMALARIN SINIRLI OLUŞU.................. 164
C. NAKİT ÖDEME SINIRININ YÜKSEKLİĞİ VE NAKİT PARA KULLANIMININ YAYGINLIĞI 165
D. HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLERİN YETERSİZLİĞİ................... 167
II. KAYITDIŞILIKLA MÜCADELEDE HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLERLE İLGİLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ...................................................................................................... 168
A. HARCAMALARA YÖNELİK DENETİMİN ETKİNLEŞTİRİLMESİ. 168
B. GİDER YAZILABİLECEK HARCAMALARIN KAPSAMININ GENİŞLETİLMESİ 168
C. NAKİT ÖDEME SINIRININ VE NAKİT PARA KULLANIM ORANIN DÜŞÜRÜLMESİ 170
D. HARCAMA EKSENLİ ÖNLEMLERİN GETİRİLMESİ.................... 171
1. Harcamalarda Banka Ve Kredi Kartı Kullanımı ve Etkileri 171
a. KDV Kaybını Önleme Etkisi............................................ 171
b. Gelir ve Kurumlar Vergisi Kaybını Önleme Etkisi.......... 173
c. ÖTV Kaybını Önleme Etkisi............................................. 174
d. Ekonomi Üzerindeki Etkileri.......................................... 174
e. Kredi Kartı ile Yapılan Alışverişlere Puan Verilmesi Yoluyla Belge Düzenin Sağlanması ve Kredi Kartı İle Yapılan Harcamaların Teşvikine İlişkin Öneriler 188
f. Türkiye’de Kredi Kartı Borçlarına İlişkin İstatistiki Veriler ve Kredi Kart Faizlerinin Kredi Kartı Kullanımına Etkisi........................................................... 196
2. Harcama Belgelerinde Kazı Kazan, Piyango Benzeri Uygulamalar ve Etkinliği 205
a. Harcama Belgelerinde Kazı Kazan ve Piyango Benzeri Uygulamalara İlişkin Bazı Yabancı Ülke Örnekleri......................................................................... 205
(1). Çin........................................................................... 205
(2). Tayvan.................................................................... 219
(3). G. Kore.................................................................... 221
(4). Brezilya.................................................................... 224
(5). Ermenistan.............................................................. 225
(6). Malta....................................................................... 226
b. Harcama Belgelerinde Kazı Kazan ve Piyango Uygulamasının Kayıtdışılıkla Mücadelede Etkinliği......................................................................................... 227
(1). Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi.............................. 227
(2). Mükellef Davranışları Üzerindeki Etkisi................. 231
SONUÇ.............................................................................................. 233
KAYNAKÇA....................................................................................... 244
ÖZET................................................................................................. 261
ABSTRACT........................................................................................ 262